Revisiting Bronze and Early Iron Age Central Epirus (Prefecture of Ioannina, Greece)
DOI:
https://doi.org/10.32028/jga.v3i.526Abstract
The area of central Epirus (prefecture of Ioannina) occupies the northwestern part of the Greek peninsula. It has been continuously settled for a quarter of a million years during which it witnessed lots of changes of physical landscape owing mainly to the intense tectonic activity. Central Epirus is dominated by two different geographical units, the Ioannina basin and the mountains surrounding it (Figure 1).
References
Adam, E. 1989. Technological and Typological Analysis of Upper Palaeolithic Stone Industries of Epirus, Northwestern Greece (British Archaeological Reports IS 512). Oxford: BAR.
Adam, E. 1998. Ανασκαφικές εργασίες. Νομός Ιωαννίνων. Β. Ανασκαφές κατά μήκος του άξονα της Εγνατίας Οδού. 1. Θέση «Αγ. Μαρίνα» Δ.Δ. Πεδινής, Δ. Μπιζανίου. Archaiologiko Deltio 53 Β΄2 Chronika: 485–486.
Adam, E. 2001. Ανασκαφικές εργασίες. Νομός Ιωαννίνων. Βόρεια Παράπλευρη Οδός, Δ.Δ. Πεδινής, Δήμου Μπιζανίου. Archaiologiko Deltio 56Β΄5 Chronika: 2.
Adam, E. 2002. Ανασκαφικές εργασίες. Νομός Ιωαννίνων. Ραδιοχρονολογήσεις. Archaiologiko Deltio 57 Β΄5 Chronika: 45.
Adam, E., Ntinou, M., Yiouni, P. and Kontogiorgos, D. 2011. Surveying the Changing Landscapes of Late-to-Post-Pleistocene Epirus (NW Greece). The Open Anthropology Journal 4: 53–59.
Andreou, H. 1988. Ανασκαφικές εργασίες. Νομός Ιωαννίνων. Κρύα. Archaiologiko Deltio 43 Β΄2 Chronika: 304.
Andreou, H. 1994. Νέες Προϊστορικές θέσεις στην Ήπειρο, in Ch. Tzouvara-Souli, K. Gravani and A. Vlachopoulou (eds) ΦΗΓΟΣ, Τιμητικός τόμος προς τιμήν του καθηγητή Σ. Δάκαρη: 233–265. Ioannina.
Andreou, H. 1997. Ανασκαφικές εργασίες. Νομός Ιωαννίνων. Μερόπη Πωγωνίου. Θέση Ανεμόμυλος. Archaiologiko Deltio 52 Chronika: 555–556.
Andreou, H. 2003. Καμπύλα κτίσματα της ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου στην κοιλάδα του Γορμού Πωγωνίου, in N. Kyparissi-Apostolika and M. Papakonstantinou (eds) Η Περιφέρεια του Μυκηναϊκού Κόσμου, Β’ Διεθνές Διεπιστημονικό Συμπόσιο, 26–30.09, Λαμία 1999: 117–133. Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού-ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Andréou, E. et Andréou, I. 1987. Une nécropole tumulaire à Pogoni de l’Épire, in P. Cabanes (ed) L’Illyrie méridionale et l’Épire dans l’antiquité. Actes du colloque international de Clermont-Ferrand (22–25 octobre 1984): 47–49. Clermont- Ferrand.
Andréou, H. et Andréou, I. 1999. Les villages préhistoriques fortifiés de la vallée de Gormos à Pogoni d’ Épire, in P. Cabanes (ed) L’Illyrie méridionale et l’Épire dans la’ antiquité –III, Actes du IIIe colloque internationale de Chantilly (16–19 Octobre 1996): 51–56. Paris.
Andreou, St., Fotiadis, M. and Kotsakis, K. 1996. Review of Aegean V: The Neolithic and Bronze Age of Northern Greece. American Journal of Archaeology 100: 537–597.
Batziou-Efstathiou, A. 1984. Πρωτογεωμετρικά από τη δυτική Θεσσαλία. Archaiologika Analekta ex Athinon: 74–87.
Dakaris, S.I. 1951. Ανασκαφή εις Καστρίτσαν Ιωαννίνων. Praktika 1951: 173–183.
Dakaris, S.I. 1952. Ανασκαφή εις Καστρίτσαν Ιωαννίνων. Praktika 1952: 362–386.
Dakaris, S.I. 1956. Προϊστορικοί τάφοι παρά το Καλπάκι Ιωαννίνων. Αrchaiologiki Ephimerida 1956: 114–153.
Dakaris, S.I. 1964. Νομός Ιωαννίνων. Καστρίτσα. Archaiologiko Deltio 19: 312–313.
Dakaris, S.I. 1967. Ανασκαφή του ιερού της Δωδώνης. Praktika 1967: 33–54.
Dakaris, S.I. 1967/8. Επιτύμβιος στήλη (ή περί δρυολατρείας), in Χαριστήριον εις Αναστάσιον Ορλάνδον, Δ΄: 386–405. Αθήναι.
Douzougli, A. 1994. Ανασκαφικές εργασίες. Νομός Ιωαννίνων. Κόνιτσα. Θέση Λιατοβούνι. Archaiologiko Deltio 49 Β΄2 Chronika: 367–370.
Douzougli, A. 1996. Η κοιλάδα του Αώου: Αρχαιολογικές μαρτυρίες για την ανθρώπινη δραστηριότητα από την Προϊστορική εποχή ως την Ύστερη αρχαιότητα, in Η επαρχία Κόνιτσας στο χώρο και το χρόνο: 11–61. Konitsa.
Douzougli, A. 1997. Ανασκαφικές εργασίες. Νομός Ιωαννίνων. Κόνιτσα. Θέση Λιατοβούνι. Archaiologiko Deltio 52 Β΄2 Chronika: 557–559.
Douzougli, A. and Zachos, K. 1994. Αρχαιολογικές έρευνες στην Ήπειρο και τη Λευκάδα: 1989–1990. Epirotika Chronika 31: 11–50.
Douzougli, A. and Zachos, K. 2002. L’archéologie des zones montagneuses: Modèles et interconnexions dans le Neolithique de l’Épire et de Albanie méridionale, in G. Touchais and J. Renard (eds) L’Albanie dans l’Europe préhistorique. Actes du Colloque de Lorient organisé par l’École française d’Athènes et l’Université de Bretagne-Sud (BCH Suppl. 42): 111–143. Paris.
Douzougli, Α. and Papadopoulos, J. 2011. Liatovouni: A molossian cemetery and settlement in Epirus. Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 125: 1–87.
Evangelidis, D. 1935. Ηπειρωτικαί έρευναι. Epirotika Chronika 10: 192–260.
Faklari, I. 2000. Παραδόσεις. Νομός Ιωαννίνων. Κόνιτσα. Archaiologiko Deltio 55 Β΄2: 589.
Forsén, B., Forsén J., Lazari, K. and Tikalla, E. 2011. Catalogue of sites in the central Kokytos Valley, in B. Forsén and E. Tikalla (eds) Thesprotia Expedition II. Environment and Settlement patterns: 73–122. Papers and Monographs of the Finnish Institute at Athens vol.XVI.
Galanidou, N. 1997. ‘Home is Where the Hearth is’ The Spatial Organisation of the Upper Palaeolithic Rockshelter Occupations at Klithi and Kastritsa in Northwest Greece. Oxford: British Archaeological Reports IS687.
Gori, M. 2014. Metal Hoards as Ritual Gifts: Circulation, Collection and Alienation of Bronze Artefacts in Late Bronze Age Europe, in F. Carlà and M. Gori (eds) Gift giving and the “embedded” economy in the ancient world: 269–288. Heidelberg.
Hammond, N.G.L. 1931/2. Prehistoric Epirus and the Dorian Invasion. Annual of the British School of Athens 32: 131–179.
Hammond, N.G.L. 1967. Epirus: The Geography, the Ancient Remains, the History and the Topography of Epirus and Adjacent areas. Oxford: Clarendon Press.
Higgs, E.S. 1967. Kastritsa. Archaiologiko Deltio 22 Β΄2: 350.
Higgs, E.S. 1968. Epirus: Palaeolithic Sites. Archaiologiko Deltio 23 Β΄2: 296–298.
Hochstetter, A. 1982. Die mattbemalte Keramik in Nordgriechenland, ihre Herkunft und lokale Ausprägung. Prähistorische Zeitschrift 57/2. 99–118.
Hochstetter, A. 1984. Kastanas, die Handgemachte Keramik, Prähistoriche Archaeologie. Sudosteuropa Bnd. 3, Berlin: Volker Spiess. Jevtić, Miloš.
Horejs, B. 2003. Αμαυρόχρωμη κεραμική από την Τούμπα της Ολύνθου/Αγίου Μάμα. Πρώτα αποτελέσματα. Αrchaiologiko Ergo Makedonias kai Thrakis 17: 343–358.
Horejs, B. 2007. Die spätbronzezeitliche handgemachte Keramik der Schichten 13 bis 1. Das Prähistorische Olynth III. Ausgrabungen in der Toumba Agios Mamas 1994–1996. Berlin: Prähistorische Archäologie in Südosteuropa 22.
Katsadima, Ι. 2012. ΙΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Ιωάννινα, in 2000–2010. From the excavations of the Ephorate of Antiquities: 347. Athens: Ministry of Culture and Tourism.
Katsadima, I. and E. Vasileiou 2018. Παλαμπούτι: Μία θέση της Μέσης Εποχής του Χαλκού στο Λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων, in The archaeological activity and research in northwest Greece and the Ionian islands, 10-13 December 2014 (Ioannina): 81-86.
Kleitsas, Ch.N. 2013. Η Μεταλλοτεχνία της ΥΕΧ στην Ήπειρο: οι Θησαυροί και τα Εργαλεία. Unpublished PhD Dissertation, University of Ioannina.
Kleitsas, Ch.N. 2016. Unit 1. The prehistory of the Ioannina basin, Entry 32, in K.I. Soueref (ed.) The archaeology of the Ioannina Basin. From the beginning to the late antiquity, Catalogue of Temporary exhibition in the Archaeological Museum of Ioannina(22.07.2016–30.09.2017): 53, Ioannina.
Kleitsas, Ch.N. 2017. Δύο νέοι τάφοι «πολεμιστών» της Ύστερης Χαλκοκρατίας από την Ήπειρο, in Σπείρα. Eπιστημονική συνάντηση προς τιμήν της Αγγέλικας Ντούζουγλη και του Κωνσταντίνου Ζάχου, Πρακτικά: 251–264. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Αθήνα: Έκδοση Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων.
Kotjabopoulou, E. 2001. Patterned fragments and fragments of patterns: Upper Palaeolithic rockshelter faunas from Epirus Northwestern Greece. Unpublished PhD Dissertation, University of Cambridge.
Lera, P., Oikonomidis, St., Papayiannis, A., Tsonos, A. 2009. Settlement Organisation and Social Context in the SW Balkan peninsula (Epirotic and Albanian coasts) and northern Italy during the transitional period between the Late Bronze age and the Early Iron Age (c.13th-9th BC), in E. Borgna and P.C. Guida (ed) Dall’ Egeo all’ Adriatico: Organizzazioni soziali, modi di scambio e interazione in età postpalaziale (XII-XI sec.A.I.): 325–343. Quasar.
Nightingale, G. 2003. Glass and faience beads from Elateia-Alonaki reflecting the relationship between Centre and Periphery, in N. Kyparissi-Apostolika and M. Papakonstantinou (eds) Η Περιφέρεια του Μυκηναϊκού Κόσμου, Β’ Διεθνές Διεπιστημονικό Συμπόσιο, 26–30.09, Λαμία 1999: 311–319. Υπουργείο Πολιτισμού, ΙΔ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Αθήνα.
Ntinou, M., Kontogiorgos, D., E. Adam, P.Yiouni 2017. Έρευνες πεδίου για αρχαιολογικές μαρτυρίες στα τοπία της Ύστερης Πλειστόκαινης- Πρώιμης Ολόκαινης Ηπειρωτικής ενδοχώρας, in Σπείρα. Eπιστημονική συνάντηση προς τιμήν της Αγγέλικας Ντούζουγλη και του Κωνσταντίνου Ζάχου, Πρακτικά: 197–206. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Aθήνα: Έκδοση Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων.
Papadopoulos, J. 2014. Greece in the Early Iron Age: Mobility, Commodities, Polities and Literacy, in A.B. Knapp and P. van Dommelen (eds) The Cambridge Prehistory of the Bronze and Iron Age Mediterranean: 178–195. Cambridge: Cambridge University Press.
Papadopoulos, Th. 1976. Η Εποχή του Χαλκού στην Ήπειρο. Δωδώνη 5: 271–338.
Papadopoulos, Th. 1981. Das mykenische Kuppelgrab von Kiperi bei Parga (Epirus). Athenische Mitteilungen 97: 7–24.
Papadopoulos, Th. 1987. Tombs and burial customs in Late Bronze Age Epirus, in R.L. Laffineur (ed) Thanatos. Les coutumes funéraires en Egée à l’âge du Bronze. Actes du colloque de Liège, 21–23 avril 1986, Aegeum 1: 137–143.
Papadopoulos, Th. 1990. Settlement types in prehistoric Epirus, in P. Darcque et R. Treuil (ed) L’habitat égéen préhistorique. Actes de la table ronde internationale organisée par le Centre National de la Recherche Scientifique, l’Université de Paris I et l’Ecole française d’Athènes (Athènes, 23–25 Juin 1987), BCH Supplément XIX: 359–367. Paris: De Boccard.
Papadopoulos, Th. 1998. The Late Bronze Age daggers of the Aegean I: The Greek Mainland (Prähistorische Bronzefunde Abteilung VI: Band 11). Stuttgart.
Pliakou, G. 2007. Το Λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην Κεντρική Ήπειρο. Αρχαιολογικά κατάλοιπα, οικιστική οργάνωση και οικονομία. Unpublished PhD Dissertation, University of Thessaloniki.
Sotiriadis, G. 1920. Έκθεση πεπραγμένων της Εταιρείας. Praktika 1920: 11–12.
Sotiriadis, G. 1921. Fouilles de Dodone. Revue des Études Grecques XXXIV/156: 384–387.
Soueref, K.I. 1999. Strumenti ed armi in bronzo in Epiro durante il tardo elladico, in L’ Illyrie méridionale et l’ Épire dans l’Antiquité III. Actes du IIIe colloque international de Chantilly (16–19 Octobre 1996): 29–33.
Soueref, K.I. 2001. Μυκηναϊκές μαρτυρίες από την Ήπειρο. Ιωάννινα: Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών.
Soueref, K.I. 2017. Epirus and the Mycenaean World. Versions and dimensions of immanentia, in M. Fotiadis, R. Laffineur, Y. Lolos and A. Vlachopoulos (eds), ΕΣΠΕΡΟΣ / HESPEROS. The Aegean seen from the West. 16th International Aegean Conference, Ioannina 18–21.5.2016 (Aegeaum 41): 397–400. Leuven-Liege.
Souyoutzoglou-Haywood, Ch. 1999. The Ionian Islands in the Bronze Age and Early Iron Age 3000–800 BC. Liverpool.
Τartaron, T.F. 2004. Bronze Age Settlement and subsistence in southwestern Epirus, Greece (British Archaeological Reports International Series 1290). Oxford: Archaeopress.
Tartaron, T.F and Zachos, K. 1999. The Mycenaeans and Epirus. Στο Η Περιφέρεια του Μυκηναϊκού Κόσμου, Α΄ Διεθνές Διεπιστημονικό Συμπόσιο. Λαμία 25–29 Σεπτεμβρίου 1994. Υπουργείο Πολιτισμού-ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων: 57–76. Λαμία: ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Theocharis, D. 1968. O τύμβος του Εξαλόφου και η εισβολή των Θεσσαλών. Archaiologika Analekta ex Athinon: 289–294.
Vasileiou, E. 2008. Η Εποχή του Χαλκού, in Κ.Λ. Ζάχος (επιμ.) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων: 43–48. Ιωάννινα.
Vasileiou, E. 2011. Η μετάβαση από τη Χαλκοκρατία στην Εποχή του Σιδήρου στην Ήπειρο: τα δεδομένα από τον οικισμό της Κρύας στο Λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων, in A. Mazarakis –Ainian (ed) Dark Ages Revisited, An International Conference in Memory of W.D. Coulson: 267–277. Volos.
Vasileiou, E. 2015. Η χειροποίητη κεραμική της Εποχής του χαλκού και Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου από την περιοχή της κεντρικής Ηπείρου: ζητήματα χρονολόγησης, παραγωγής και κατανάλωσης. Unpublished PhD Dissertation, University of Thessaloniki.
Vasileiou, E. 2016a. Episkopi (Ioannina, Greece): a Neolithic extended settlement in central Epirus, Antiquity Project Gallery Issue 350 (April 2016).
Vasileiou, E. 2016b. Unit 1. The prehistory of the Ioannina basin, Entries nos 13–19 and Unit 4.2 Burial Customs, Entries nos 1–3, in K.I. Soueref (ed.) The archaeology of the Ioannina Basin. From the beginning to the late antiquity, Catalogue of Temporary exhibition in the Archaeological Museum of Ioannina (22.07.2016–30.09.2017): 48–49, 109. Ioannina.
Vasileiou, E. 2017. Κεραμική παραγωγή και μόνιμη κατοίκηση στο τέλος της εποχής του Χαλκού. Η περίπτωση της κεντρικής Ηπείρου, in Σπείρα. Eπιστημονική συνάντηση προς τιμήν της Αγγέλικας Ντούζουγλη και του Κωνσταντίνου Ζάχου, Πρακτικά: 221–230. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Αθήνα: Έκδοση Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων.
Vokotopoulou, I. 1967. II. Ανασκαφαί. Νομός Ιωαννίνων. Ελαφότοπος Ζαγορίου. Archaiologiko Deltio 22 Β΄2: 345–346.
Vokotopoulou, I.1968. II. Ανασκαφαί. Νομός Άρτης. Γιαννιώτιον Κλειδίου Άρτης. Archaiologiko Deltio 23 Β’2: 286.
Vokotopoulou, I. 1969. Νέοι κιβωτιόσχημοι τάφοι της ΥΕ ΙΙΙ Β-Γ περιόδου εξ Ηπείρου. Αrchaiologiki Ephimerida: 179–207.
Vokotopoulou, I.1972. Νομός Ιωαννίνων. Βίτσα Ζαγορίου. Archaiologiko Deltio Β΄2 Chronika: 444–446.
Vokotopoulou, I. 1986. Βίτσα: Τα νεκροταφεία μιας μολοσσικής κώμης. Athens.
Vokotopoulou, I. 1994. Η τελευταία οικία της μολοσσικής κώμης στη Βίτσα Ζαγορίου, in Chr. Tzouvara-Souli, K. Gravani and A. Vlachopoulou (eds) Φηγός. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη: 189–220. Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Wardle, K. 1972. The Greek Bronze Age West of Pindus. Unpublished PhD Dissertation, University of London.
Wardle, K. 1977. Cultural Groups of the Late Bronze Age and Early Iron Age in North-West Greece. Godisnjak 15: 153–199.
Wardle, K. 1993. Mycenaean Trade and Influence in Northern Greece, in C. Zerner, P. Zerner and J. Winder (eds) Proceedings of the International Conference Wace and Blegen: Pottery as evidence for Trade in the Aegean Bronze Age, 1939–1989: 117–141.
Yiouni, P. 2017. Πετρογραφική ανάλυση κεραμικής από τις θέσεις Λιατοβουνίου και Κρύας, Νομού Ιωαννίνων, in Σπείρα. Eπιστημονική συνάντηση προς τιμήν της Αγγέλικας Ντούζουγλη και του Κωνσταντίνου Ζάχου, Πρακτικά: 231–250. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Αθήνα: Έκδοση Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων.
Yiouni, P., Kappa, Ch., Faklari, Y. 2015. Kastritsa Ioanninon. A brief guide of the archaeological site. Ioannina.
Yiouni, P. and Vasileiou, E. 2017. Production and consumption of kylikes in Late Bronze / Early Iron Age mainland Epirus (Prefecture of Ioannina), in M. Fotiadis, R. Laffineur, Y. Lolos and A. Vlachopoulos (eds), ΕΣΠΕΡΟΣ / HESPEROS. The Aegean seen from the West. 16th International Aegean Conference, Ioannina 18–21.5.2016, Aegeaum 41: 409–418. Leuven-Liege 2017.
Yiouni, P. and Vasileiou, E.2018. Production of Late Bronze-Early Iron Age handmade pottery from Central Epirus (Prefecture of Ioannina). Journal of Archaeological Science. Reports 21: 629-642.
Zachos, K. 1995. Νομός Ιωαννίνων. Γήπεδο κοινότητας Κρύας. Archaiologiko Deltio 44 B’2: 252-253
Zachos, K. 1997. Τοπογραφικά Ελλοπίας: Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων κατά την ύστερη Χαλκοκρατία και την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, in Αφιέρωμα στον N.G.L. Hammond. Παράρτημα Μακεδονικών, αρ. 7: 153–167. Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.
Zachos, K. and Vasileiou, E. 2010. Νομός Ιωαννίνων. Ανασκαφικές εργασίες. Δήμος Δωδώνης, Δ.Δ. Σερβιανών. Θέση Επισκοπή, ιδιοκτησία εταιρείας “EMAAR-επενδύσεις ακινήτων ΜΕΠΕ” και “ΒΗΤΑ ΤΡΙΤΗ Κτηματική εταιρεία Ανατολικής Ελλάδος ΑΕ”. Ευρήματα προϊστορικής περιόδου. Archaiologiko Deltio 65: 1175–1176.
Zachos, K. and Vasileiou, E. 2012. ΙΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων: Ιωάννινα, in 2000–2010. From the excavations of the Ephorate of Antiquities: 345–346. Athens: Ministry of Culture and Tourism.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
